Halny w filmach górskich

"Wiatr halny" S.Witkiewicz, 1895r.

Wiatr halny to lokalna nazwa wiatru fenowego, wiejącego w Karpatach Zachodnich, w południowej Polsce, na Słowacji i północnych Węgrzech. Najgwałtowniejsze wiatry tego typu wieją na Podhalu i w Dolinie Liptowskiej. Halny jest wiatrem ciepłym, suchym i porywistym, wiejącym ku dolinom. Jego siła dociera do Budapesztu, Krakowa i Górnego Śląska. Powstaje w wyniku różnic ciśnień pomiędzy jedną a drugą stroną grzbietu górskiego, z niżem po północnej stronie i wyżem po południowej. Najgwałtowniejszy wiatr halny odnotowano w maju 1968 roku. Prędkość dochodziła wtedy do 288 km/h.

Schemat powstawania wiatru halnego za portalem Twoja Pogoda.

Czy to wyczerpuje definicję zjawiska jakim jest halny? Zdecydowanie nie, ponieważ halny to również zjawisko kulturowo-społeczne. Wpływ, jaki wywiera na człowieka, jego psychikę i zdrowie, nie został w pełni zbadany, choć pojawia się coraz więcej prac naukowych wskazujących na silny związek wiatru halnego z zaburzeniami społecznymi. Przy halnym częściej się kłócimy, stosujemy przemoc, sięgamy po alkohol, kończymy z życiem swoim lub cudzym. Halny, jak świetny psychoterapeuta, odkrywa przed nami mroki naszej podświadomości, zrywa pelerynę kulturową, radykalizuje. Nie chodzi mu jednak wcale o integrację naszych osobowości, lecz o tę pierwotną siłę, z jednej strony niszczącą ale i szykującą miejsce dla nowych jakości. Halny to kolisko życia. Powala starców, by zrobić miejsce młodym. Nic dziwnego, że rewolucja kojarzy się właśnie z silnym, porywistym wiatrem, wiatrem zmian. Szczególnie narażone na śmierć podczas halnego są smreki ze swoim płytkim systemem korzeniowym. Lepiej trzymają się jodły i buki, głęboko ukorzenione, pewne swego miejsca na ziemi. 

Aby lepiej zrozumieć zjawisko wiatru halnego, przede wszystkim jego mistyczną stronę, polecamy dziś 3 świetne filmy dokumentalne.

"Duje - wiatr halny" - reżyseria: Bartek Solik, Polska 2013, 13 min.

Bartek Solik - urodzony w 1978 r. w Zakopanem fotoreporter, videograf, reporter radiowy. Absolwent filologii angielskiej i dziennikarstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Świetny obserwator życia codziennego. Zdobył uznanie reportażami publikowanymi w Gazecie Wyborczej, Dzienniku, Dzienniku Polskim, Polityce, Newsweeku, Przekroju czy Tygodniku Powszechnym. W 2009 r. towarzyszył wyprawie ratowników TOPR na Dhaulagiri. "Duje - wiatr halny" to krótki film dokumentalny, dający przedsmak talentu Bartka jako zdjęciowca. Talentu, który rozwinie skrzydła w filmie "Wiatr. Thriller dokumentalny" z 2019 r. Film dostępny w serwisie youtube.

Więcej jego prac można zobaczyć na solikbartek.blogspot.com lub youtube

"Wiatr. Thriller dokumentalny" - reżyseria: Michał Bielawski, zdjęcia: Bartek Solik, Polska 2019, 74 min. 

"Wiatr" ogląda się momentami jak dramat, czasem jak thriller. Jest jednym z najciekawszych dokumentów górskich ostatnich lat. Reżyser, Michał Bielawski, urodzony w 1974 roku warszawianin, choć nie posiada wykształcenia filmowego, do projektu, którego pomysł narodził się już w 2013 roku, podszedł bardzo poważnie i systemowo. Przede wszystkim - doświadczaj. Podczas pobytu w Zakopanem był świadkiem końcowego etapu halnego i zniszczeń, jakie po sobie pozostawił w Dolinie Kościeliskiej. Wraz z operatorem, Bartkiem Solikiem, wiedzieli, że "Wiatr" ma opowiadać historie ludzi, którzy doświadczają różnego rodzaju przeobrażeń podczas okresów najsilniejszych wiatrów. Film budzi niepokój i o ile rozpoczynając jego oglądanie sceptycznie podchodzimy do możliwości łączenia filmu grozy z filmem dokumentalnym, o tyle pod koniec mamy już pewność, że taka możliwość istnieje. W dodatku można to zrobić bardzo, bardzo dobrze. Film dostępny w hbogo.pl

"Halny" - reżyseria Jakub Brzosko, Polska 2012, 30 min. 

Jakub Brzosko, jak sam o sobie pisze, przewodnik i ratownik tatrzański, skitourowiec, miłośnik gór oraz kultury zakopiańskiej i nie tylko, jest absolwentem Instytutu Sztuki AP w Krakowie. Współorganizuje Spotkania z Filmem Górskim w Zakopanem. Jest rónież filmowcem i publicystą. Jego film "Halny" pokazuje wiatr nie tylko jako zjawisko meteorologiczne ale i społeczne. W filmie usłyszymy opowieści ratowników TOPR oraz mieszkańców Podhala. Premiera odbyła się 4 grudnia 2011 a niemal rok później w Lądku-Zdroju został wyświetlony w Przeglądzie Filmów Górskich. Film dostępny na cda.pl